Mihail Bulgakov’un ayını isimli kitabının film uyarlaması: Köpek Kalbi (1988)

Sovyet yapımı Köpek Kalbi (Собачье сердце - 1988) filmi, ünlü Rus yazar Mihail Bulgakov’un ayını isimli kitabından neredeyse birebir bir uyarlama. Film aslında yıllardır yasak olan ve Perestroyka ile bazı şeylere izin verilen Sovyet toplumunun bir ürünü.

Filme geçmeden önce biraz kitaptan bahsetmek gerekiyor. Bulgakov kitapta bir anlamda erken dönem Sovyet toplumunun eleştirisini yapıyor. Bundan dolayı da uzun yıllar Sovyetler birliğinde yayımlanması yasaklanan kitaplardan biri. İlk defa da zaten yurt dışına çıkarılarak basılmıştı. Kitabın yazılması, yasaklanması, basımı ve konusu ile ilgili ayrıntılara aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Daha falzası: Mihail Bulgakov - Köpek Kalbi kitabı üzerine

Mihail Bulgakov’un kitabının film uyarlaması: Köpek Kalbi (1988)

Filmde Ekim devriminden çok da uzak olmayan bir yıldan bahsediliyor. Yıl 1924. Ünlü ve başarılı bir tıp profesörü ve cerrah olan Filipp Filippoviç Preobrajenskiy, gençleştirme ile ilgili teorisi üzerine çalışıyor. Bunun için ise deney olarak bir köpeğe ihtiyacı var.

Şarik isimli bir sokak köpeğini evine alır. İlk önce yaralarını iyileştirir (bir lokantanın çöplüğünden yiyecek alırken üzerine sıcak su dökmüştüler), üstünü başını temizler. Hayatında doğru dürüst yemek görmeyen sokak köpeği olan Şarik ilk defa bu kadar rahat bir hayat sürmeye başlar. Ama neden burada olduğunu bir türlü anlayamaz.

Daha fazlası: En iyi Sovyet filmleri: Sakindi Oranın Şafakları (1972)

Profesör ve Şarik

Profesör ise bir cesetten aldığı hipofiz bezini, ameliyat ile köpeğin beynine yerleştirir. Bunun gençleşme yapacağını düşünür. Ancak operasyondan sonra köpek değişmeye başlar ve kısa sürede insana dönüşür.

Tabii insana dönüşür ama içinde hala bir “köpeklik” de kalmıştır. İnsana benzemesi yetmiyor. Hal ve hareketleri, davranışlar çoğu zaman insanlıktan uzaktır. Mesela evdeki hizmetçi kadına sarkıntılı yapar, bir anlamda onun babası sayılan Profesöre karşı gelmeye başlar ve hatta onun aleyhinde işler yapmaya başlar.

Kendine bir insan kimliği bile çıkartır ve çalışmaya başlar. Peki, yaptığı iş nedir diye sorarsanız, belediyenin sokak hayvanlarını yakalama servisinde çalışıyor. Daha doğrusu işi kedileri yakalamak ve onları boğmak. İnsana dönüşen bu köpek, işini aslında zevk alarak ve gaddarca yapıyor.

Daha fazlası: Korku ve bilim kurgu bir arada: Hayat (Life - 2017)

Sovyet toplumunun eleştirisi

Film bir yandan çoğu zaman aç dolaşan, tekmelenen, itilip kakılan bir köpeğin insana dönüşmesi, insan gibi yaşama fırsatı elde etmesini anlatıyor. Ancak buna rağmen “köpek olmaktan” vazgeçmiyor ya da vazgeçemiyor, ona uzanan iyilik ellerini ısırıyor, nankörlük ediyor.

Diğer yandan ise film ve tabii Bulgakov’un eseri erken dönem Sovyet toplumunun eleştirisini yapıyor. Bunları Filipp Filippoviç Preobrajenskiy ile yardımcısı arasında geçen diyaloglarda görüyoruz. Devrim toplumda köklü değişiklikler getirmişti. Tabii ilk yılları da hiç kolay geçmemişti. En başta bir iç savaş vermeleri gerekti.

Ancak yine de Preobrajenskiy bazı şeylere anlam veremediğini anlatıyor. Mesela eskiden ayakkabılarını kapının dışında bıraktıklarını ancak şimdi bırakırlarsa çalınacağını söylüyor. Ya da eskiden yaşadıkları evin koridorlarında olan halıların nereye kaybolduğunu sorguluyor. Neden bu tür şeyler eskiden yaşanmazdı da şimdi yaşanıyor diye de aslında bir düzen eleştirisini dile getiriyor.

Profesörün en büyük savaşı ise yaşadığı apartmanın yönetimi ile. Daha önce de dediğim gibi söz konusu yıllar Sovyet toplumu için zor yıllar ve konut sıkıntısı var. Profesörün ise tam yedi odası var. Biri muayene odası, operasyon odası, yemek odası, yatak odası ve sair. Apartman yönetimi de onun odalarından birine göz diker. Teklifleri ise şöyle yemek odanızı sizden alıyoruz. Zaten orasına gerek yok. Siz yemeği yatak odasında da yiyebilirsiniz.

Profesör ve "insan" olan Şarik

Tabii profesör karşı gelir ve apartman yönetimi ile aralarında bir husumet başlar. Aslında daha önce hiç kimse olan insanlara devrim ile ellerine yetki verilince nasıl davranmaya başladıkları, başına buyruk oldukları üzerinde duruluyor. Tıpkı köpek Şarik gibi. Eser ve film aslında toplumsal bir bozulmadan bahsediyor. Benzer bir toplumsal çürümeden ünlü Fransız yazar Alexandre Dumas da "Binbir Hayalet" isimli eserinde bahsediyordu. O ise bunların Fransız Devrimi sonrası yaşandığını anlatıyordu.

Yönetmen: Vladimir Bortko
Oyuncular: Yevgeniy Yevstigneyev
Boris Plotnikov
Vladimir Tolokonnikov
Nina Ruslanova
Tür: Bilim Kurgu, Dram
Yapım: Sovetler Birliği - 1988
Puan: 10

Film ve eser ile ilgili çok şey söylenebilir. Gerisini izleyip görmeniz, düşünmeniz ve yorumlamanız için size bırakıyorum.

Filmi nasıl izlerin diye merak ediyorsanız, Youtube’da bulunabilir ve aşağıda da paylaşıyorum. Türkçe altyazısı da mevcut.